انطباق: روزنامه نیویورک‌تایمز نوشت: ایران در آخرین دور مذاکرات هسته‌ای با آمریکا پیشنهاد ایجاد پروژه مشترک غنی‌سازی اورانیوم با حضور کشورهای حاشیه خلیج فارس و سرمایه‌گذاری و نظارت آمریکا را به عنوان جایگزینی برای خواست واشنگتن مبنی بر برچیدن برنامه غنی‌سازی اورانیوم مطرح کرده است.
به گزارش نیویورک‌تایمز به نقل از چهار مقام ایرانی آگاه، عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران این ایده را در آخرین دور مذاکرات با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوری آمریکا به خاورمیانه که روز یکشنبه در مسقط پایتخت عمان برگزار شد، مطرح کرده است.
بنابر این گزارش به نقل از این چهار مقام ایرانی، پیشنهاد تهران شامل تشکیل کنسرسیوم سه‌جانبه هسته‌ای است که طی آن ایران غنی‌سازی اورانیوم را با غلظت پایین انجام می‌دهد و سپس اورانیوم غنی‌شده را برای مصارف غیر نظامی به کشورهای عربی دیگر می‌فرستد.
چنین توافقی مانند برجام به ایران اجازه غنی‌سازی اورانیوم با غلظت ۳.۶۷ درصد می‌دهد، اما با این تفاوت که نمایندگانی از سایر کشورها و شاید حتی آمریکا برای اعمال نظارت بیشتر به طور دائم و فیزیکی در تاسیسات حضور دارند.
به گفته این چهار مقام ایرانی، برخلاف برجام که تنها ۱۵ سال اعتبار داشت، طرح جدید برنامه هسته‌ای دائمی است و همین امر به ترامپ اجازه می‌دهد که ادعا کند دستاورد بزرگی به دست آورده است.با این حال، مشخص نیست که انجام چنین پروژه مشترکی به ويژه اگر شامل ایران و دو رقیب منطقه‌ای آن، یعنی عربستان سعودی و امارات عربی متحده که خود جاه‌طلبی هسته‌ای دارند، چقدر امکان‌پذیر خواهد بود.
همچنین با توجه به شکاف و قطعی روابط دیپلماتیک ۴۵ ساله تهران و واشنگتن، مشخص نیست که آیا شرکت‌های آمریکایی تمایلی به سرمایه‌گذاری در برنامه هسته‌ای ایران دارند یا نه؟
دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوری آمریکا که در چارچوب سفر رسمی به عربستان سعودی رفته است، روز سه‌شنبه در جریان سخنرانی در «مجمع سرمایه‌گذاری سعودی-آمریکایی» در ریاض ضمن انتقاد شدید از تهران به دلیل حمایت از گروههای نیابتی چون حزب‌الله و حماس، گفت که دستیابی به راه حل دیپلماتیک با ایران می‌تواند به امن‌تر کردن منطقه منجر شود.
ترامپ گفت: «من می‌خواهم با ایران به توافق برسم. اگر بتوانم با ایران به توافقی برسم که منطقه و جهان را امن‌تر کند، بسیار خوشحال خواهم شد.»
او با این حال هشدار داد که ایران باید هرچه زودتر به نتیجه برسد و گفت: «اکنون زمان تصمیم‌گیری آن‌ها فرا رسیده است. همین حالا. زمان بیشتری برای منتظر ماندن نداریم.»
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت که اگر چه ایده سرمایه‌گذاری مشترک جدید و آزمایش نشده است، اما مذاکره‌کنندگان باید رویکردی متفاوت را می‌آزمودند.
واعظ گفت: «آن‌ها اکنون در نقطه‌ای قرار دارند که باید برای حفظ وجهه خود از رویکرد حداکثری و بازی جمع صفر عبور کنند.»
تا پیش از مذاکرات روز یکشنبه، به نظر می‌رسید که جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بار دیگر به بن‌بست رسیده‌اند و این امر خطر درگیری نظامی را افزایش داده بود.
پس از هفته‌ها اظهارات متناقض از سوی مقامات آمریکایی، استیو ویتکاف در گفتگو با رسانه محافظه‌کار «بریتبارت نیوز» که روز جمعه منتشر شد، گفت که ایالات متحده خواستار برچیدن کامل برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و تعطیلی مراکز اصلی غنی‌سازی از جمله نطنز، فردو و اصفهان است.
این درحالی است که مقامات ایرانی بارها گفته‌اند که غنی‌سازی اورانیوم خط قرمز است.
کنسرسیوم مشترک ایران و عربستان چیست؟
یکی از مسائلی که در مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا به چالشی جدی تبدیل شده است، بحث حق ایران در غنی‌سازی هسته‌ای و داشتن چرخه کامل هسته‌ای در داخل ایران است.
به گزارش فرارو، مسأله غنی‌سازی در داخل خاک ایران یکی از مسائلی بوده که هرچه که مذاکرات جلوتر رفته است، به نقطه اختلاف مهمتری بدل شده است.
در زمان امضای قرارداد برجام که مذاکرات میان ایران و شش قدرت جهانی شکل گرفت، پس از چانه‌زنی‌های فراوان، سرانجام طرفهای مقابل ایران پذیرفتند که ایران بتواند به میزان ۳.۶۷ درصد اورانیوم را در خاک خود غنی‌سازی کند؛ هرچند پس از به قدرت رسیدن ترامپ و خروج آمریکا از برجام از یکسو و عمل نکردن طرفهای اروپایی به تعهدات خود در برجام از سوی دیگر، ایران تصمیم گرفت تا در اقدامی متقابل، به تدریج سطح غنی‌سازی خود را افزایش دهد.
غنی‌سازی ۶۰ درصدی
پس از ترور دانشمندان هسته‌ای ایران مانند ترور دکتر محسن فخری زاده، فیزیکدان هسته‌ای کشورمان که با هدف از کار انداختن موتور پیشرفت هسته‌ای کشور صورت گرفته بود، ایران تصمیم گرفت قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را در سال ۱۳۹۹ تصویب کند و پس از آن، در چارچوب این قانون، ایران سطح غنی‌سازی خود را به ۶۰ درصد رساند.
ماه گذشته «محمد باقر قالیباف» رئیس مجلس شورای اسلامی در اظهاراتی درباره غنی‌سازی ۶۰ درصدی گفت: «غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم در چارچوب ماده یک قانون اقدام راهبردی، آن هم در مدت زمانی بسیار کوتاه نشان داد که فاصله زمانی میان تصمیم گیری و اقدام در صنعت هسته‌ای کشورمان با همت جوانان دانشمند ایرانی به کمترین میزان رسیده است. می‌توان گفت که امروز ما هر آنچه را اراده کنیم، با لطف خداوند متعال در مدت زمان کوتاهی به آن دست خواهیم یافت.»
اظهارات متناقض ویتکاف
اما همانطوری که بالاتر بیان شد، اعطای اصل حق غنی‌سازی هسته‌ای به ایران به یکی از موارد چالش برانگیز حتی در میان خود مقامات آمریکا بدل شده است. ماه گذشته و در تاریخ دوشنبه ۲۵ فروردین، استیو ویتکاف در مصاحبه با شبکه فاکس نیوز در سخنانی تاکید کرد که ایران نیازی به غنی‌سازی بالاتر از ۳.۶۷ درصد ندارد؛ سخنانی که از آن چنین برداشت شد که وی میزان غنی‌سازی تا حد برجام را به رسمیت شناخته است. او در آن مصاحبه با اشاره به غنی‌سازی‌های ۲۰ و ۶۰ درصدی در ایران گفت: «در برنامه هسته‌ای غیرنظامی، که ادعای آن را می‌کنند، نیازی به فراتر رفتن از ۳.۶۷ درصد نیست.»
او البته بعدا در سخنانی کاملا متناقض که مشخص نیست در اثر فشار گروههای تندرو در آمریکا بیان شده بود یا خیر، حرفش در خصوص به رسمیت شناختن حق ایران در غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی را پس گرفت و گفت: توافق در صورتی انجام خواهد شد که ایران تاسیسات غنی‌سازی خود را نابود کند!
ویتکاف پنجشنبه هفته گذشته و پیش از آغاز چهارمین دور از مذاکرات نیز در مصاحبه با پایگاه خبری- آمریکایی بریتبارت، حق داشتن اصل غنی‌سازی را نادیده گرفت و گفت که ایالات متحده خواستار برچیدن کامل برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و تعطیلی مراکز اصلی غنی‌سازی از جمله نطنز، فردو و اصفهان است.
گزارش گاردین بریتانیا و نیویورک تایمز آمریکا در خصوص پیشنهاد ایران
اما در حالی که تا پیش برگزاری دور چهارم مذاکرات، به دلیل اظهارات تند مقامات امریکایی در خصوص به رسمیت نشناختن حق ایران در غنی‌سازی، احتمال می‌رفت مذاکرات به بن‌بست رسیده باشد، اما پس از به پایان رسیدن دور چهارم، اظهارات طرفین ایرانی و آمریکایی و نیز طرف میانجی‌گر عمانی حاوی نوعی خوشبینی بود؛ تا جایی که خبرگزاری آمریکایی آسوشیتد پرس به نقل از یک مقام آمریکایی روند مذاکرات را دلگرم کننده خواند. این مسأله نشان از آن داشت که به احتمال زیاد، پیشنهادی تازه در جریان این دور از مذاکرات مطرح شده و سبب شده است خوشبینی‌ها در خصوص خروج دوطرف از بن‌بست اختلافات کاهش یابد.
حال پس از گذشت چند روز از پایان دور چهارم مذاکرات دو نشریه خارجی، یعنی نشریه گاردین انگلیس و نیویورک تایمز آمریکا در گزارش‌های جداگانه‌ای از پیشنهاد جدید ایران برای حل اختلافات با آمریکا بر سر مسأله داشتن حق غنی‌سازی در خاک ایران سخن گفته‌اند؛ پیشنهادی که در قالب تشکیل یک کنسرسیوم مشترک مطرح شده است.
کنسرسیوم مشترک با عربستان و امارات
در همین ارتباط، – نشریه بریتانیایی گاردین در گزارشی با عنوان «ایران پیشنهاد همکاری امارات و عربستان در زمینه غنی‌سازی اورانیوم را می‌دهد» از طرح تهران برای غنی‌سازی مشترک خبر داد و نوشت: یک کنسرسیوم [متشکل از این کشورها] به تهران کمک می‌کند تا با اعتراضات آمریکا تعامل کرده و با این کشورهای حوزه خلیج [فارس] برای برنامه غنی‌سازی خود در ارتباط باشد.
بر اساس این گزارش، ایران ایده کنسرسیومی متشکل از کشورهای خاورمیانه شامل ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را برای غنی‌سازی اورانیوم در جهت تلاش برای غلبه [و حل] مخالفت‌ها و اعتراضات آمریکا با برنامه غنی‌سازی‌اش مطرح کرده است.
به نوشته گاردین، این طرح به عنوان راهی برای نگه‌داشتن کشورهای حوزه خلیج فارس در راستای حمایت از موضع ایران در حفظ توانایی غنی‌سازی‌اش در نظر گرفته می‌شود.
از سوی دیگر، نشریه نیویورک تایمز در گزارشی به قلم «فرناز فصیحی» اعلام کرد ایرانی‌ها در گفت‌وگو با مذاکره‌کنندگان آمریکایی، پیشنهاد کنسرسیومی با چندین کشور را مطرح کرده‌اند که به تهران اجازه تولید سوخت هسته‌ای با درجه غیرنظامی، اما با نظارت بیشتر را می‌دهد.
این نشریه آمریکایی در گزارش خود به نقل از چهار مقام ایرانی آگاه از این طرح اعلام کرد که ایران پیشنهاد ایجاد یک سرمایه‌گذاری غنی‌سازی هسته‌ای مشترک با مشارکت کشورهای عربی منطقه و نیز سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها به عنوان جایگزینی برای خواسته واشینگتن برای برچیدن برنامه هسته‌ای‌اش را داده است.
این نشریه به نقل از چهار مقام ایرانی که خواستند به دلیل حساسیت موضوع نامشان فاش نشود، مدعی شد «سید عباس عراقچی»، وزیر خارجه کشورمان این طرح را به «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه آمریکا در مذاکرات روز یکشنبه و در زمانی که این دو مقام، مذاکرات مستقیم و غیرمستقیمی را برگزار کردند، ارائه داده است.
طرحی که نخستین بار، پژوهشگر کشورمان در دانشگاه پرینستون آن را مطرح کرد
اما طبق نوشته گاردین و نیویورک تایمز، ایده طرح ایجاد کنسرسیوم مشترک با کشورهای منطقه‌ای نخستین بار از سوی «سید حسین موسویان» دیپلمات سابق کشورمان و از پژوهشگران دانشگاه پرینستون ارائه شد. او در سال ۲۰۲۳ با انتشار مقاله‌ای در «بولتن دانشمندان اتمی» از ایده تشکیل کنسرسیوم هسته‌ای منطقه‌ای سخن گفت. وی گفته بود که اجرای چنین پیشنهادی می‌تواند پاسخگوی چند نگرانی آمریکا باشد؛ این طرح تهدید فوری ناشی از برنامه هسته‌ای ایران را با کاهش ظرفیت و ذخایر غنی‌سازی از میان می‌برد و همچنین نگرانی‌های بلندمدت درباره احتمال بازگشت ایران از مسیر دیپلماتیک را کاهش می‌دهد.
حال بایستی منتظر ماند و دید آیا پیشنهاد ایران برای تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای با مشارکت عربستان و امارات با استقبال این کشورها روبه خواهد شد و آیا طرف آمریکایی در صورت پذیرفتن چنین پیشنهادی، دیگر ادعاهای دوباره خود در خصوص خطرناک شمردن حق غنی‌سازی ایران را تکرار نخواهد کرد؟ و این مسأله سبب باز شدن گره کور پرونده هسته‌ای ایران می‌شود؟ یا آنکه تمامی این ادعاها بهانه‌ای است تا ایران را از داشتن حق طبیعی خود در داشتن چرخه کامل سوخت هسته‌ای محروم کنند.
