به گزارش انطباق، مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا روز شنبه در عمان دیدار می‌کنند؛ تازه‌ترین نمونه از تلاش کشورهای ثروتمند عرب خلیج فارس که بیش از گذشته به دنبال نقش‌آفرینی در میانجیگری بحران‌های منطقهای و فرامنطقه‌ای هستند.
عمان از دیرباز محلی شناخته‌شده برای گفت‌وگوهای ایران بوده است و ترویج صلح یکی از اصول سیاست خارجی قطر است که حتی در قانون اساسی این کشور نیز آمده است.
عربستان سعودی نیز در سال‌های اخیر به این جریان پیوسته و ماه گذشته مذاکرات آتش‌بس اوکراین را در هتلی مجلل در ریاض میزبانی کرد.
امارات عربی متحده نیز با تسهیل تبادل زندانیان بین روسیه و اوکراین و همچنین رساندن نامه‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا به تهران که زمینه گفت‌وگوهای روز شنبه را فراهم کرد، وارد عمل شده است.
حاکمان عرب خلیج فارس به دلیل سیاست بی‌طرفانه در بسیاری از مناقشات و حفظ روابط گسترده با کشورهای مختلف، گزینه‌های مناسبی برای میانجیگری به شمار می‌آیند. میزبانی مذاکرات علاوه بر افزایش اعتبار بین‌المللی و تقویت اهرم‌های دیپلماتیک به آنها کمک می‌کند تا با کاهش تنش‌های منطقهای، امنیت خود را نیز بیشتر تضمین کنند.
در مورد ایران که در آن سوی خلیج فارس قرار دارد، ایجاد آرامش آشکارا همسو با منافع کشورهای عرب است که میزبان پایگاه‌های نظامی آمریکا هستند.
آنا جیکوبز از «مؤسسه کشورهای خلیج عرب» در واشنگتن می‌گوید: «در میان قدرت‌های میانی، کشورهای خلیج فارس موقعیت منحصربه‌فردی دارند؛ هم روابط نزدیکی با آمریکا دارند و مورد اعتماد این کشورند و هم با رقبای آمریکا و غرب ارتباطاتی برقرار کرده‌اند.»
کدام کشورها وارد میدان شدند؟
عمان همیشه روابط خوبی با همسایه‌اش ایران داشته و سال‌ها محل ارتباطات پنهانی میان ایران و آمریکا بوده؛ دو کشوری که از سال ۱۹۷۹ رابطه دیپلماتیک رسمی نداشته‌اند.
ژان پل غنیم از مؤسسه فرانسوی امور بین‌المللی و راهبردی می‌گوید: «عمان نخستین کشور خلیج فارس بود که به طور کامل وارد دیپلماسی جهانی شد. بعد از آن اماراتی‌ها و قطری‌ها آمدند و حالا عربستان سعودی به عنوان بازیگر تازه‌ای وارد میدان شده است.»
قطر در بیش از یک سال گذشته نقش مهمی در مذاکرات برای پایان دادن به جنگ غزه و میانجیگری میان اسرائیل و گروه فلسطینی حماس ایفا کرده؛ گروهی که دفتر سیاسی‌اش در دوحه مستقر است. قطر همچنین میانجیگر روابط ایران و دولت طالبان در افغانستان بوده است.
کشورهای خلیج فارس با برگزاری چنین مذاکراتی، که معمولا در هتل‌های لوکس انجام می‌شود، در وهله نخست به دنبال حفظ منافع خود هستند.
کریستین اولریچسن، کارشناس خاورمیانه در دانشگاه رایس تگزاس می‌گوید: «تنش خاورمیانه می‌تواند این منطقه را در مرکز درگیری قرار دهد و وجهه کشورهای خلیج فارس را به عنوان مکان‌های امن برای زندگی، کار و تجارت به خطر بیندازد.»
در مورد عربستان سعودی، بی‌ثباتی در منطقه می‌تواند پروژه‌های عظیم اقتصادی در چارچوب طرح «چشم‌انداز ۲۰۳۰» را تهدید کند؛ طرحی که با هدف کاهش وابستگی این کشور به نفت طراحی شده است.فراتر از خاورمیانه، قطر اخیرا میزبان نشست‌هایی بین جمهوری دموکراتیک کنگو و شورشیان «ام۲۳» تحت حمایت رواندا بود و رؤسای جمهوری کنگو و رواندا را نیز در دوحه گرد هم آورد.
قطر در سال ۲۰۲۲ پس از پنج ماه تلاش میانجیگرانه موفق شد توافقی میان دولت نظامی چاد و ده‌ها گروه مخالف برای آغاز مذاکرات صلح برقرار کند.
اولریچسن می‌گوید: «رکورد موفقیت‌های قطر در زمینه میانجیگری، دوحه را به مرکزی با تخصص نهادینه در این حوزه تبدیل کرده که بازیگران خارج از منطقه هم به آن روی آورده‌اند.»
آنها می‌خواهند نقش‌آفرینی کنند
در حالی که قطر و عمان سابقه طولانی در میانجیگری به‌ویژه در امور منطقهای دارند، نقش کشورهای خلیج فارس در جنگ روسیه و اوکراین بسیاری را غافلگیر کرده است.
کریستین اولریچسن می‌گوید: «میزبانی عربستان از گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین مسکو و کی‌یف تحت نظارت آمریکا و همچنین نخستین گفت‌وگوهای روسیه و آمریکا از سال ۲۰۲۲ به این سو، نشان می‌دهد که میانجیگری از اروپا به خلیج فارس منتقل شده است.»او می‌افزاید: «اینکه کشوری در خلیج فارس میزبان مذاکرات برای پایان دادن به یک جنگ بزرگ اروپایی باشد، نشان‌دهنده وزن ژئوپلیتیکی این منطقه در جهانی چندقطبی‌تر و کمتر غرب‌محور است.»
با این حال، جیمز دورسی، پژوهشگر مؤسسه خاورمیانه در دانشگاه ملی سنگاپور، می‌گوید نقش ریاض در این مذاکرات محدود بوده است. به گفته او، «آمریکایی‌ها و روس‌ها صرفا به یک زمین بی‌طرف برای دیدار نیاز داشتند. آنها می‌خواستند این امتیاز را به عربستان بدهند و با این کار به این کشور اعتبار بین‌المللی بخشیدند.»
دورسی می‌گوید: «برای کشورهای کوچک‌تر و حتی عربستان سعودی این نوعی بهره‌گیری از قدرت نرم است؛ آنها می‌خواهند به عنوان بازیگرانی تاثیرگذار نه فقط در سطح منطقه، بلکه در صحنه جهانی ظاهر شوند.»
