اختصاصی انطباق- سرویس جامعه: جمعیت به عنوان یکی از موئلفه‌های اقتدار در هر کشور و جامعه محسوب می‌شود. این موئلفه مهم در کشورهای مختلف با مشکلات و مصیبت‌های گوناگونی روبه‌روست ولی در کشورهایی مانند چین و هند به افزایش قدرت چانه‌زنی در مسائل بین‌المللی و موفقیت‌های داخلی تبدیل شده‌است.
البته این جمعیت برای کشورهایی که دارای سیستم و نظام کارآمد نیستند می‌تواند به بحران تبدیل شود و این موضوع را در برخی کشورهای آفریقایی می‌توانیم مشاهده کنیم ولی در این میان هستند کشورهایی که کیفیت جمعیت را به کمیت ترجیح می‌دهند و این موئلفه اقتدار و قدرتنمایی را محترم می‌شمارند.
ایران در سال‌های ابتدایی انقلاب و به ویژه دهه۶۰ با رویکرد افزایش جمعیت پیش رفت ولی با رحلت بنیانگذار جمهوری‌اسلامی ناگهان سیاست‌های جمعیتی با شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر افکارعمومی ایران را درگیر کرد ولی چندان به این شعارها توجهی نشد تا زمانی که مصائب معیشتی و اجتماعی مردم را وادار به کاهش زاد و ولد کرد.
مشکل یا بهتر بگوییم معضلی که آینده ایران را تهدید می‌کند و می‌تواند به ارثیه‌ای نامبارک برای ایران فردا تبدیل شود.
در این بین در آماری که همایش ملی سالمندی ارائه شد، استان گیلان با جمعیت سالمندی ۱۱.۷ درصد، یعنی چیزی بیش از سه درصد بالاتر از میانگین کشوری، سالمندترین استان شناخته شده است.
در همین حال مدیرکل ثبت احوال گیلان، آخرین جمعیت استان براساس داده های سال ۱۳۹۹ را دو میلیون و ۵۷۱ هزار نفر دانست و تصریح کرد: در این جمعیت ۵۱ درصد مرد و ۴۹ درصد زن و ۶۵ درصد روستایی و ۳۵ درصد شهری است.قاسم روحانی فر افزود: اولین شناسنامه در ایران سال ۱۲۹۷ و اولین شناسنامه در گیلان سال ۱۳۰۴ صادر شده است.
روحانی فر، نرخ رشد جمعیت در گیلان را ۰.۴ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر دانست و عنوان کرد: نرخ رشد جمعیت در کشور یک به ازای هر ۱۰۰۰ نفر است. میانگین سنی جمعیت گیلان نیز ۳۵ سال می باشد که حدود ۲۰ درصد آن را نیروی جوان یعنی ۲۹-۱۵ سال و ۹.۵ درصد آن را سالمندان یعنی ۶۵ سال به بالا تشکیل می دهند.وی میانگین امید به زندگی در گیلان را در زنان شهری ۷۸ سال، در مردان شهری ۷۵ سال، در زنان روستایی ۷۴ سال و در مردان روستایی ۷۱ سال دانست و گفت: جمعیت مولد ۶۴-۱۵ ساله در گیلان حدود ۷۳ درصد معادل یک میلیون و ۸۷۷ هزار نفر است که نشان می دهد پنجره جمعیتی گیلان باز است. البته طبق برآوردها تا سال ۱۴۱۵ به ۷۰ درصد خواهیم رسید.این مقام مسئول، با بیان اینکه گیلان با بحران سالمندی مواجه است، اضافه کرد: پیش بینی می شود جمعیت سالمند استان از ۹.۵ درصد فعلی به ۱۰.۵ درصد تا سال آینده برسد.
مدیرکل ثبت احوال گیلان، با اشاره به کاهش نرخ موالید کشور از سال ۹۴ تا سال ۹۸، متذکر شد: رشد جمعیت کشور روند نزولی داشته و با کاهش جمعیت مواجه هستیم، یعنی نرخ رشد جمعیت از ۱.۲۹ در سال ۹۰ به ۱.۲۴ در سال ۹۵ رسیده و در حال حاضر کمتر از یک است.وی با بیان اینکه از یک میلیون و ۵۷۰ هزار نوزاد کشور در سال ۹۴، ۴۲ هزار نوزاد در سال ۹۵ کاهش یافت، خاطرنشان کرد: همچنین با کاهش ۴۱ هزار نوزاد در سال ۹۶، ۱۲۱ هزار نوزاد در سال ۹۷ و ۱۷۰ هزار نوزاد در سال ۹۸ مواجه هستیم. در استان گیلان نیز از ۳۱ هزار و ۳۳۶ نوزاد در سال ۹۵ به ۲۲ هزار و ۸۱۵ نوزاد در سال ۹۸ رسیدیم.روحانی فر، نرخ ولادت در گیلان و کشور را به ترتیب ۸.۸ و ۱۴.۱ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر دانست و عنوان کرد: سال گذشته ۱۸ هزار و ۳۶۵ مورد وفات در گیلان و ۳۹۳ هزار و ۹۸۳ مورد در کشور داشتیم لذا نرخ مرگ در گیلان از ۶.۴ در سال ۹۷ به ۷.۱ در سال ۹۸ رسیده، در حالی که نرخ مرگ در کشور ۴.۶ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر است.
وی ۱۵ درصد فوتی های گیلان در سال گذشته را ۸۵-۸۰ ساله و ۲.۴ درصد را ۲۹-۱۵ ساله دانست و یادآور شد: سال ۹۸ از ۵۲۱ هزار و ۴۸۵ مورد ازدواج در کشور، ۱۶ هزار و ۴۳۲ مورد مربوط به گیلان بوده است لذا نرخ ازدواج در گیلان و کشور به ترتیب ۶.۳ و ۶ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر است.
مدیرکل ثبت احوال گیلان، میانگین سن ازدواج مردان را ۲۸ سال و زنان را ۲۵ سال دانست و گفت: از ۱۷۳ هزار و ۴۹۴ مورد طلاق در سال گذشته، ۷۰۱۲ مورد معادل چهار درصد سهم گیلان است که نشان می دهد نرخ طلاق در گیلان ۲.۷ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر و در کشور دو است. همچنین میانگین سن طلاق در مردان ۳۹ سال و در زنان ۳۴ سال است.
از سال ۹۴ تاکنون، با کاهش نرخ موالید، بحران کاهش جمعیت و کاهش جمعیت جوان کشور روبرو شده‌ایم. در کنار این موارد شاخص نرخ رشد کشور که یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های جمعیتی است، در دهه نود روندی نزولی را در پیش گرفته است. نرخ رشد جمعیت سال ۱۳۹۰ معادل ۱.۲۹ درصد بود و سال ۱۳۹۵ به ۱.۲۴ درصد رسید تا اینکه در سال ۹۸ این رقم برخلاف تمامی پیش بینی‌های پژوهشی به کمتر یک درصد رسید تا جدی بودن بحران کاهش جمعیت را بار دیگر به همه گوشزد کند.
بر اساس پژوهش‌ها، پیش بینی می‌شد که شمار موالید سال ۹۸، رقم یک میلیون و ۲۰۵ هزار نفر باشد اما دلایل متعدد معادلات را به هم ریخت و این رقم به یک میلیون و ۱۹۶ هزار نفر نزول پیدا کرد. با ادامه روند کنونی و در صورت عدم اجرای قوانین جمعیتی، قوانین مربوط به کمک باروری زوجین و عدم اجرای سیاست‌های کلی جمعیت چندین دهه آینده برای ایران بحران ساز خواهد بود.
در همین خصوص صالح قاسمی کارشناس تحولات جمعیت، گفت: تاریخچه تحولات جمعیت ایران فراز و نشیب‌های زیادی طی کرده است اما ظاهراً بناست سال ۱۳۹۸ سال ثبت رکوردهای تاریخی در پیشینه تحولات جمعیت ایران باشد. سال ۱۳۹۸ تا به اینجا دو رکورد را به نام خود ثبت کرده است. نخست ثبت رکورد کاهش بیش از ۱۷۰.۰۰۰ تولد فقط در یک سال و رسیدن آمار تولدهای کل کشور به رقم ۱.۱۹۶.۰۰۰ تولد و دوم اینکه نرخ رشد جمعیت ایران برای نخستین بار در تاریخ کشورمان در سال ۱۳۹۸ به کمتر از یک درصد کاهش یافت.
قاسمی با بیان اینکه سیر کاهش تعداد تولدهای کل کشور از سال ۱۳۹۴ آغاز گشته و اما هرساله شیب کاهش موالید در حال افزایش است، بیان کرد: ولی همه الگوهای آینده پژوهی اعلام می‌کردند که تعداد موالید کشور در سال ۱۳۹۵ به حدود حداقل ۱.۲۰۵.۰۰۰ تولد کاهش خواهد یافت در حالی که با انتشار آمار تعداد تولدهای کل کشور در سال ۹۸، رکورد کاهش موالید در این سال رقم خورد.
وی با بیان اینکه در سال ۹۸ کمتر از یک درصد به جمعیت هشتاد و سه و نیم میلیون نفری کشور افزوده شده است، ابراز داشت: این رقم با یک الگوی ساده و قابل فهم و با تفریق تعداد تولدها و تعداد مرگ و میر در کشور به دست می‌آید و حکایت از تنزل نرخ رشد جمعیت کشور به زیر یک درصد آن هم برای اولین بار دارد.
این پژوهشگر حوزه جمعیت تاکید کرد: با تداوم روند کنونی، پیش بینی می‌شود تا حدود ۲۰ تا ۲۵ سال آینده نرخ رشد جمعیت ایران به عدد صفر درصد سقوط کند.
در همین حال مدیرکل بهزیستی استان گیلان نیز چندی پیش با شرکت در یک برنامه زنده تلویزیونی گیلان را پیرترین استان کشور و شهرستان املش آن را به عنوان پیرترین شهرستان ایران معرفی کرد و گفت: شاخص سالمندی کشور ۳۶٫۸ درصد و شاخص سالمندی گیلان ۷۴٫۵ درصد است از طرفی نرخ رشد جمعیت در گیلان ۰٫۴ برآورد می‌شود. حسین نحوی‌نژاد سالمندان را به ۳ گروه سالمند جوان، سالمند میانسال و سالمند کهنسال تقسیم‌بندی کرد و در تشریح بیشتر این مطلب عنوان کرد: هم‌اینک چیزی حدود ۱٫۵ درصد سالمندان گیلان کهنسال هستند از سوی دیگر بعد از املش، رودسر و لاهیجان پیرترین و تالش، آستارا و رضوانشهر جوان‌ترین شهرستان‌های گیلان محسوب می‌شوند.
بالا بودن میانگین سن ازدواج، افزایش صعودی طلاق، کاهش ازدواج، پایین بودن میزان باروری با ۱٫۴ درصد در بانوان، عدم تمایل بانوان به فرزندآوری، علاقمندی به تک فرزندی و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی، از علل‌های اصلی کاهش جمعیت در گیلان دانست.
نرخ موالید به ازای هر هزار نفر ۱۹٫۷ است که بر این اساس سیستان و بلوچستان با ۳۶٫۳، خراسان جنوبی با ۲۶ درصد و هرمزگان با ۲۳٫۹ بیشترین نرخ موالید کشور را به خود اختصاص داده‌اند و استان گیلان با ۱۲٫۸ درصد، مازندان با ۱۴٫۷ و استان مرکزی با ۱۵٫۶ درصد کمترین نرخ موالید را به خود اختصاص داده‌اند.
در این بین عدم کفایت مسئولان و نبود برنامه کاربردی را نمی‌توان نادیده گرفت؛ مسئولانی که با مشکلات مردم آشنایی ندارند و تنها به شعار دادن اکتفا می‌کنند. استاندار گیلان باید پاسخگو باشد که در این مدت که مسئولیت را برعهده گرفته‌است چه برنامه‌ای برای کنترل این بحران جمعیتی را داشته‌است؟! ارسلان زارع بعنوان عالی ترین نماینده دولت در گیلان برای ایجاد امید در میان مردم استان چه کرده‌است؟! آیا استاندار گزارش عملکردی برای کمک به زاد و ولد، ازدواج، اشتغال و نجات آینده گیلان دارد یا تنها ادبیات شعارگونه و نشست های نمایشی فاقد هرگونه برنامه کاربردی و عملیاتی را در دستور کار داشته‌است؟! استاندار گیلان تا چه اندازه بر عملکرد سازمان ها و نهادهای مربوطه در بحث اشتغال، ازدواج و زاد ولد نظارت داشته است؟! آنچه بنظر می رسد تا کنون گزارش عملکرد مبسوطی در این خصوص از استانداری گیلان و سازمان های مرتبط بر خروجی رسانه ها و یا حتی پرتال این نهادها قرار نگرفته است!!
مردمی که مشکلات اقتصادی و معیشتی، نبود اشتغال، عدم امید و استرس آینده آنها از ازدواج و فرزندآوری دور کرده‌است را چگونه باید برای رفته به سمت تشکیل خانواده و زاد و ولد اقناع کرد؟! چرا مسئولان برنامه مشخصی برای کاهش جمعیت، این خطر امنیتی ندارند؟! چرا نهادهای حاکمیتی برای رفع این مشکل از خود هزینه نمی‌کنند و برنامه کاربردی برای آن در نظر نمی‌گیرند؟! این سوالات اذهان را درگیر کرده است که چرا با توجه به پافشاری مقامات ارشد بر تدوین سیاست‌های جمعیتی، مقامات و مدیران میانی و اجرایی برنامه و تصمیمی برای رفع مشکل ندارند؟! آیا آنها نمی‌دانند که ادامه این روند آینده نامبارکی را ترسیم کرده‌است؟!
